สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก พระบิดาแห่งการแพทย์แผนปัจจุบันของไทย ทรงได้รับการยกย่องเชิดชูเกียรติจาก องค์การศึกษาวิทยาศาสตร์และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ (UNESCO) ซึ่งมีหน้าที่ส่งเสริมและเผยแพร่ผลงานด้านวัฒนธรรมของประเทศสมาชิกต่าง ๆ ทั่วโลก ให้ทรงเป็น บุคคลผู้มีผลงานดีเด่นทางด้านวัฒนธรรมระดับโลก (ในวาระครบรอบ ๑๐๐ ปี วันพระราชสมภพ เมื่อวันที่ ๑ มกราคม ๒๕๓๕)
พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ ๙ ได้ทรงพระกรุณาเสด็จพระราชดำเนินในพิธีเปิดพระราชอนุสาวรีย์ ซึ่งควบคุมงานสร้างโดย ศาสตราจารย์ศิลป์ พีระศรี เมื่อวันที่ ๒๗ เมษายน พ.ศ. ๒๔๙๓ เพื่อน้อมเกล้าถวายความกตัญญูกตเวที และเฉลิมฉลองพระเกียรติคุณให้ไพศาล เป็นแบบฉบับให้อนุชนรุ่นหลังได้เจริญตามรอยพระยุคลบาทสืบไป ซึ่งนับตั้งแต่ปี พ.ศ. ๒๔๙๔ เป็นต้นมา ทุกวันที่ ๒๔ กันยายน จึงถือว่าเป็น “วันมหิดล” ซึ่งคณะแพทยศาสตร์ศิริราชพยาบาล ได้จัดงานโดยมีพิธีวางพวงมาลาถวายบังคมพระรูป พร้อมทั้งอ่านคำสดุดีพระเกียรติ เพื่อน้อมรำลึกถึงพระมหากรุณาธิคุณของพระองค์ เป็นประจำทุกปี
สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก ทรงเป็นพระราชโอรสของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ ๕) ประสูติเมื่อวันที่ ๑ มกราคม พุทธศักราช ๒๔๓๔ ปีเถาะ ในพระบรมราชวัง ทรงเป็นพระราชโอรสองค์ที่ ๖๙ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว และทรงเป็นพระราชโอรสองค์ที่ ๗ ของสมเด็จพระศรีสวรินทราบรมราชเทวี พระพันวัสสาอัยยิกาเจ้า อีกทั้งยังทรงเป็นสมเด็จพระราชบิดาของ พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ ๙
สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก ทรงได้รับการศึกษาขั้นต้นที่โรงเรียนราชกุมาร ในพระบรมมหาราชวัง ต่อมาทรงเดินทางไปศึกษาต่อวิชาทหารเรือ ณ ประเทศเยอรมัน จากนั้นเสด็จกลับเข้ามารับราชการในกองทัพเรือ และด้วยเหตุที่พระองค์ทรงสนพระทัยในกิจการทางด้านการแพทย์ จึงได้ทรงลาออกจากราชการทหารเรือ เพื่อศึกษาต่อในวิชาแพทย์ ณ ประเทศสหรัฐอเมริกา โดยมีพระราชดำรัสก่อนที่จะเสด็จไปศึกษาวิชาการแพทย์ต่อที่ต่างประเทศว่า
“ฉันจะไปเรียนหมอหละ เพราะเป็นวิชาที่สนุกดี เรามีโอกาสรักษาคนได้ทั้งคนจนคนมั่งมี และเจ้านายต่างๆ ได้เต็มที่ หมอทำการกุศล ในการรักษาพยาบาลได้ดี เมืองไทยเราถ้าเจ้านายทรงทำหน้าที่อย่างสามัญชนเข้าบ้างเขาว่าเสียพระเกียรติ ฉันรู้สึกว่ามัวแต่รักษาพระเกียรติอยู่ก็ไม่ต้องทำอะไรกัน”
ด้วยความที่ทรงพระอุตสาหะพรากเพียรเพื่อหวังนำมวลความรู้กลับมาพัฒนาประเทศไทย การเสด็จไปศึกษาวิชาการสาธารณสุขและวิชาแพทย์ ณ ประเทศสหรัฐอเมริกา ทรงสอบได้ประกาศนียบัตรการสาธารณสุข และปริญญาแพทยศาสตร์ดุษฎีบัณฑิตเกียรตินิยม จากมหาวิทยาลัยฮาร์วาร์ด (Harvard University)
สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก ทรงอภิเษกสมรสกับ “นางสาวสังวาล ตะละภัฏ” ซึ่งต่อมาได้รับการสถาปนาขึ้นเป็น สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี เมื่อวันที่ ๑๐ กันยายน พ.ศ. ๒๔๖๓ ณ วังสระปทุม ทรงมีพระราชโอรสและพระราชธิดารวม ๓ พระองค์ ได้แก่ สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา, พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอานันทมหิดล รัชการที่ ๘ และ พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร รัชกาลที่ ๙
พระราชกรณียกิจที่ได้ทรงบำเพ็ญแก่วงการแพทย์ และการสาธารณสุขของประเทศไทยนั้น มากมายเหลือคณานับ โดยตลอดระยะเวลา ๑๒ ปี ได้เสริมสร้างความเป็นปึกแผ่นให้แก่โรงเรียนแพทย์ อีกทั้งได้ทรงพัฒนาการเรียนการสอน ตลอดจนการผลิตแพทย์ให้เป็นไปอย่างมีประสิทธิภาพ อันเป็นการวางรากฐานแก่การแพทย์ และการสาธารณสุขให้เจริญพัฒนาก้าวหน้าทัดเทียมอารยะประเทศในกาลต่อมา
สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลยเดชวิกรม พระบรมราชชนก (กรมหลวงสงขลานครินทร์) คือ พระผู้ได้รับการถวายพระสมัญญาภิไธยจากแพทย์และประชาชนทั่วไปว่า “พระบิดาแห่งการแพทย์แผนปัจจุบันของไทย” เสด็จสวรรคตด้วยพระโรคฝีบิดในพระยกน เมื่อวันที่ ๒๔ กันยายน พุทธศักราช ๒๔๗๒ ขณะที่พระชนมายุได้ ๓๗ พรรษา ๘ เดือน ๒๓ วัน
เนื่องใน “วันมหิดล” ซึ่งเป็นวันคล้ายวันทิวงคตของ สมเด็จพระมหิตลาธิเบศร อดุลเดชวิกรม พระบรมราชชนก ผู้ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณอันล้นพ้น เหล่าปวงชนชาวไทย ขอน้อมรำลึกถึงคุณประโยชน์ที่พระองค์ได้ทำไว้ให้กับคนไทยทั้งประเทศ.
โดย…ธนกฤต วงษ์พรต